Trái đất sắp “mát” nhờ kế hoạch “điên rồ”

Trái đất sắp “mát” nhờ kế hoạch “điên rồ”

Trước tình trạng biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, các nhà khoa học đang xem xét một giải pháp táo bạo: phun chất ô nhiễm lên tầng bình lưu để làm mát Trái Đất. Đây là một ý tưởng từng gây tranh cãi nhưng cũng nhận được sự quan tâm đáng kể.

1. Nguồn gốc ý tưởng

Tiến sĩ David Keith, một nhà khoa học hàng đầu, lấy cảm hứng từ vụ phun trào núi lửa ở Philippines vào năm 1991. Sự kiện này đã giải phóng 17 triệu tấn sulfur dioxide (SO2) lên tầng bình lưu, tạo ra một đám mây tro phản xạ ánh sáng Mặt Trời và khiến nhiệt độ trung bình ở Bắc bán cầu giảm khoảng 0,56 độ C trong năm tiếp theo.

Tiến sĩ Keith tin rằng nếu có thể tái hiện hiệu ứng này nhân tạo, chúng ta có thể giảm sự nóng lên toàn cầu. Ông cho rằng việc phóng SO2 vào tầng bình lưu là một phương án có thể giảm thiểu nhiệt độ hành tinh trong bối cảnh biến đổi khí hậu hiện tại.

2. Giải pháp gây tranh cãi

Với nhiệt độ toàn cầu không ngừng tăng cao, những sáng kiến đột phá để làm mát Trái Đất ngày càng được quan tâm. Một số doanh nghiệp đã triển khai các nhà máy lớn để hút CO2 từ không khí, trong khi các nhà khoa học thử nghiệm phản xạ ánh sáng Mặt Trời trở lại không gian.

Tuy nhiên, trong số những sáng kiến đó, Địa kỹ thuật tầng bình lưu (Stratospheric Solar Geoengineering – SSG) là phương pháp gây nhiều tranh cãi nhất.

SSG là kỹ thuật phun các hạt SO2 vào tầng bình lưu để phản xạ ánh sáng Mặt Trời, từ đó giảm nhiệt độ Trái Đất. Dự án này tại Đại học Harvard đã nhận được tài trợ từ những tổ chức lớn như Quỹ Bill Gates, Quỹ Alfred P. Sloan, và nhiều quỹ khác.

Tiến sĩ Keith, người đứng đầu dự án, khẳng định rằng nếu SSG có thể giảm nhiệt độ hành tinh chỉ 1 độ C trong thế kỷ tới, nó có thể cứu sống hàng triệu người khỏi những tác hại của sóng nhiệt. Ông cho rằng việc hạ thấp nhiệt độ toàn cầu có thể giúp tái tạo điều kiện sống gần giống như thời kỳ tiền công nghiệp, trước khi khí thải CO2 bắt đầu làm nóng hành tinh.

3. Những rủi ro khó lường

Dù mang lại tiềm năng, SSG cũng đi kèm những rủi ro không thể bỏ qua. Liên minh châu Âu và nhiều nhà khoa học đã cảnh báo về những hậu quả khó lường mà kỹ thuật này có thể gây ra. Bằng cách thay đổi khí hậu toàn cầu, SSG có thể gây ra những biến đổi không mong muốn, như thay đổi mô hình thời tiết hoặc làm khô hạn một số khu vực.

Ngoài ra, việc phun SO2 – một chất gây ô nhiễm – có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người, gây kích ứng và các vấn đề hô hấp. Một khi bắt đầu, quá trình này rất khó dừng lại và có thể tạo ra một tình thế nguy hiểm, đe dọa sự bền vững của môi trường.

4. Phản ứng từ công chúng

Dự án SSG đã gặp phải làn sóng phản đối từ nhiều nhóm người dân và tổ chức. Năm 2018, khi Tiến sĩ Keith đề xuất thử nghiệm địa kỹ thuật bình lưu “Scopex”, dự án đã bị phản đối mạnh mẽ. Người dân bản địa tại Arizona và Thụy Điển đã ngăn chặn các thử nghiệm, cho rằng nó vi phạm đạo đức và tiềm ẩn nguy cơ cho thiên nhiên.

Những lo ngại về mặt xã hội và đạo đức cũng dẫn đến việc Harvard phải hủy bỏ thử nghiệm này. Một số người cho rằng việc phát triển công nghệ này có thể khiến xã hội lơ là trong việc giảm thiểu khí thải và làm suy yếu nỗ lực bảo vệ môi trường.

5. Tương lai của địa kỹ thuật mặt trời

Bất chấp những phản đối, Tiến sĩ Keith vẫn tiếp tục nghiên cứu và phát triển chương trình về các biện pháp can thiệp khí hậu, bao gồm SSG, tại Đại học Chicago. Ông tin rằng nghiên cứu này là cần thiết để chuẩn bị cho tương lai, ngay cả khi nó không bao giờ được triển khai thực tế.

Tỷ phú Bill Gates, người đầu tư lớn vào các công nghệ khí hậu, cũng ủng hộ việc nghiên cứu SSG, dù ông thừa nhận rằng kỹ thuật này có thể không bao giờ được áp dụng.

Địa kỹ thuật Mặt Trời là một giải pháp đầy tiềm năng nhưng cũng mang theo những rủi ro không nhỏ. Dù vậy, nó vẫn đáng để nghiên cứu trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng trở nên nghiêm trọng.